Ավանդազրույցներ

 Հայական ավանդազրուց (Մովսես Խորենացի` Հայկ և Բել, Նոյ նահապետ)

Թորգոմ նահապետ (Նոյի Հաբեթ որդու ժառանգներից) – Թորգոմատուն ( հիշատակվում է Եփրատի վերին ավազանում մ.թ.ա. 20-18րդ դարեր)

• Հայկ Նահապետ – Հայաստան, Հայեր, Հայկաշեն
• Արամ – Արմենիա, Արմեններ
• Արամանյակ – Արագած, Արագոտն
• Արամայիս - Արմավիր
• Երաստ  – Երասխ

Հունական ավանդազրույց (Արգոնավորթներ` Յասոն և Արմենոս)

Սև ծովի արևելյան ափ Կոլխիդա երկիր

 

Վրացական ավանդազրույց(Թորգոմի 8 որդիներ)

9-11րդ դարեր Թորգոմի 8 որդիներից առաջացած 8 ժողովրդներ

Ավագ որդի Հայոս՝ Հայեր

Քարթվոսից Վրացիները:

Մնացացած որդիներից Կովկասյան տարբեր ժողովրդներ:

 

Արատտա՝ Հայկական լեռնաշխարհի առաջին Հայկական պետակ կազմավորում:

Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի կես համահայկական միասնական պետության ստեղծումը:

Մ.թ.ա. 880-870ական թվականներ՝ Նայիրի պետական կազմավորում՝ հարավում, և Ուարարտու պետական կազմավորում՝ հյուսիսում:

Մ.թ.ա. 859-843, Արամե, Արամու՝ Ուրարտու պետական կազմավորման առաջին արքա: 

 

Մ.թ.ա 9-րդ դարի առաջին կես Արամե Ուրարտացու շնորհիվ Հայկազունների Այրարատյան թագավորթյունը հայտի դարձավ Հայկական լեռնաշխարհի սահմաններից դուրս: